Blog
Style przywiązania
W latach 50. John Bowlby zwrócił uwagę, że na więź matki i dziecka kluczowy wpływ ma bliskość fizyczna (ssanie, przytulanie, patrzenie na siebie, płacz i reagowanie matki na te zachowania). Twierdził on, że zarówno dzieci, jak i ich mamy są „biologicznie zaprogramowane” do bliskości, gdyż noworodki są bezbronne. Uważał, że kluczowe dla wytworzenia się więzi są pierwsze dwa lata życia dziecka. Warto dodać, że swe wnioski opierał między innymi na badaniach, które przeprowadzał z ramienia Światowej Organizacji Zdrowia. Instytucja ta badała dzieci, które doświadczyły straty matek podczas II Wojny Światowej. Bowlby stwierdził, że dzieci które wychowywały się bez mamy, często doświadczały trudności intelektualnych, społecznych i emocjonalnych. W późniejszych badaniach wykazał, że w skrajnych przypadkach, brak więzi z matką, w pierwszych latach życia, może doprowadzić do rozwinięcia się osobowości psychopatycznej. Uważał, że bezpieczna więź z rodzicielką zapewnia dziecku zdrowy rozwój psychologiczny. Dzięki tej kluczowej relacji, dziecko nabywa umiejętność rozumienia siebie, innych i świata. Więź ta ma również wpływ na przyszłe relacje z innymi i samoocenę. Najogólniej mówiąc, stanowi ona „matrycę” dla wszystkich innych relacji. Na tamte czasy był to rewolucyjny pogląd. Wcześniej, między innymi Zygmunt Freud postulował, że najistotniejszym czynnikiem, który wpływa na kształtowanie się więzi między matką i dzieckiem, jest zaspokajanie przez matkę jego potrzeb fizjologicznych. Badaczem, który również podważył poglądy Freuda, był Harry Harlow, znany ze swojego eksperymentu z małpkami. Eksperyment polegał na tym, że małpki miały dwie „mamy”. Jedna była w dotyku twarda, ale miała butelkę z pokarmem, zaś druga była wykonana z miękkiego i przyjemnego materiału, ale nie miała butelki. Małpki większość czasu spędzały z „miękką mamą”.
Postulaty Bowlbyego stały się podstawą „teorii przywiązania”, którą potem rozszerzyła Mary Ainsworth. Przeprowadziła ona badanie, w którym brały udział dzieci w wieku między 12 – 18 miesiącami, ich mamy i osoba, której dzieci nie znały. Eksperyment polegał na tym, że w pokoju znajdowało się dziecko wraz mamą. Po chwili, do pokoju wchodziła osoba obca. Mamy na chwilę zostawiały dziecko z osobą, której dzieci nie znały, a po chwili wracały. Ainsworth obserwowała zachowanie dzieci przed pojawieniem się osoby obcej i po tym, jak mamy wracały. Na podstawie obserwacji, jak dzieci zachowywały się po powrocie matek, wyróżniła trzy style przywiązania:
- Bezpieczny (secure attachment). Przejawiało go około 70% dzieci. Dzieci te miały obawy, kiedy mama wychodziła, ale kontynuowały zabawę i okazywały entuzjazm, kiedy wracała.
- Lękowo – unikający (insecure – avoidant attachment). Przejawiało go około 15% dzieci. Dzieci te wyrażały obojętność, kiedy mamy opuszczały pokój i nie wykazywały zainteresowania, kiedy mamy wracały.
- Lękowo – ambiwalentny (insecure – ambiwalent attachment). Przejawiało go około 15% dzieci. Dzieci te były bardzo niespokojne, kiedy matki opuszczały pomieszczenie, ale również doświadczały wielu trudnych emocji po powrocie matek lub wręcz je odrzucały.
Badacze Main i Solomon dodali czwarty styl przywiązania:
- Zdezorganizowany (insecure – disorganized). Dzieci z tej grupy mogą wyrażać zarówno cechy stylu lękowo – unikającego, jak i lękowo – ambiwalentnego.
Tabela przedstawia, jak style przywiązania przejawiają się w dzieciństwie i w dorosłości.
| Style przywiązania | Dziecko | Dorosły |
|---|---|---|
| Bezpieczny | • Potrafi bez większego problemu odłączyć się od rodzica. • Kiedy jest przestraszone, szuka pociechy u rodzica. • Cieszy się, kiedy rodzice do niego wracają. • Woli rodziców od obcych opiekunów. |
• Tworzy długotrwałe i pełne zaufania relacje. • Ma zdrową samoocenę. • Potrafi dzielić się swoimi uczuciami z osobami bliskimi. • Szuka wsparcia społecznego. |
| Lękowo – unikający | • Zdarza się, że unika rodziców. • Nie szuka częstego kontaktu z rodzicami, by doznać ukojenia. • Rodziców i obcych opiekunów traktuje podobnie. |
• Może doświadczać trudności w bliskich relacjach. • Nie angażuje się głęboko w bliskie relacje. • Trudno mu dzielić się uczuciami z innymi. |
| Lękowo – ambiwalentny | • Może być nieufne wobec obcych. • Doświadcza trudnych emocji, kiedy rodzica nie ma w pobliżu. • Ciężko mu doświadczyć ukojenia, kiedy rodzice wracają. |
• Trudno mu nawiązywać bliskie relacje. • Ma obawy, że partner/partnerka go nie kocha. • Jest zrozpaczony, kiedy relacje się kończą. |
Źródło: https://www.verywellmind.com/attachment-styles-2795344
Style przywiązania to ciekawa i praktyczna teoria, którą warto rozważyć w odniesieniu do własnych bliskich relacji. Zarówno teoria Bowlbyego i Ainsworth spotkały się jednak z krytyką. Bowlbyemu wytknięto, że swą teorię ograniczył wyłącznie do roli matki, umniejszając tym samym istotną rolę ojca. Badacz miał też dość sztywne podejście do wpływu więzi z matką na późniejsze życie dziecka, co wielu badaczy krytykowało, twierdząc, że style przywiązania można zmieniać, np. poprzez bezpieczne relacje z innymi osobami poznanymi na drodze życia. Znaczenie mają także różnice kulturowe, np. zauważono, że wnioski Ainsworth odnoszą się do kultury amerykańskiej, gdzie dzieci często dość wcześnie były przyzwyczajane do bycia zostawianymi pod opieką innych i stąd aż 70% mogło przejawiać bezpieczny styl przywiązania, zaś w Japonii znacznie większa liczba dzieci przejawiała styl lękowo – ambiwalentny, na co wpływ mógł mieć fakt, że tamtejsze mamy spędzały z dziećmi nieporównywalnie więcej czasu niż Amerykanki.
Zachęcam do zrobienia testu na style przywiązania (dostępna również wersja polskojęzyczna): https://www.idrlabs.com/attachment-style/test.php. Oczywiście, test ten można traktować z przymrużeniem oka, raczej jako okazję do refleksji nad swoimi relacjami z ważnymi osobami.
Źródła:
Corey, G. (2009). Theory and Practice of Counseling and Psychotherapy. Belmont, CA: Thomson Brooks/Cole.
Cherry, K. (2020). The Different Types of Attachment Styles. Pobrano z: https://www.verywellmind.com/attachment-styles-2795344
IDR Labs International. The Attachment Style Test. Pobrano z: https://www.idrlabs.com/attachment-style/test.php