Blog
Czy da się zrobić listę emocji?
Istotnym elementem psychoterapii jest uczenie się czucia, nazywania i rozumienia swoich emocji. Proces ten wymaga życzliwej, nieoceniającej i bezpiecznej atmosfery. Dzięki uświadomieniu sobie własnych emocji, łatwiej być w kontakcie samemu / samej z sobą, a tym samym mieć lepszą jakość życia. Emocje mogą być drogowskazem, na przykład przy podejmowaniu ważnych decyzji. Zdarza się, że aby pomóc danej osobie nazywać swoje emocje, potrzebuje ona nauczyć się odpowiedniego słownictwa, czyli listy emocji, ale czy istnieje taka lista?
Maria Jarymowicz i Kamil Imbir podjęli się próby systematyzacji ludzkich emocji. Zwrócili oni uwagę, że najczęściej przywołuje się „słynną listę” Ekmana, która wyróżnia sześć podstawowych emocji: strach, radość, wstręt, złość, smutek i zdziwienie. Warto podkreślić, że badania Ekmana obejmowały ludzi różnego pochodzenia etnicznego i kultur, tak więc wymienione przez niego emocje są uniwersalne. Inną znaną listą emocji jest lista Plutchika. Wyróżnił on osiem emocji podstawowych (pierwotnych): radość, lubienie, strach, zaskoczenie, smutek, wstręt, złość i oczekiwanie. Wysnuł także założenia na temat ich natury. Według Plutchika, emocje te są wrodzone i służą przetrwaniu jednostki. Twierdził on, że emocje te tworzą „diady I stopnia”:
- zaskoczenie vs oczekiwanie
- wstręt vs lubienie
- strach vs złość
- smutek vs radość
Emocje z poszczególnych diad są przeciwstawne, tzn., że wzbudzenie jednej uniemożliwia czucie drugiej, np. będąc rozbawionym, trudno czuć smutek itp. Na podstawie emocji podstawowych (pierwotnych) powstają emocje bardziej złożone (emocje wtórne), tak jak mieszkając kolory powstają nowe barwy. Emocje te tworzą „diady II stopnia”:
- zaskoczenie + smutek → rozczarowanie
- zaskoczenie + strach → poczucie uniżenia
- strach + lubienie → poczucie poddania się
- oczekiwanie + radość → nadzieja
- oczekiwanie + złość → gniew (wściekłość, furia)
- radość + lubienie → miłość
- złość + wstręt → pogarda
- wstręt + smutek → wyrzuty sumienia
Plutchik twierdził, że aby pojawiły się emocje wtórne, potrzebna jest poznawcza ocena sytuacji (emocje wtórne nie są wrodzone i są pochodnymi naszego doświadczenia). Badacz podkreślał jednak, że nie da się po prostu podzielić emocji na pierwotne i wtórne. Na początku życia, emocje faktycznie są bardziej uniwersalne, jednak w miarę rozwoju osobowości stają się coraz bardziej zróżnicowane, dzięki coraz większym zdolnościom poznawczym jednostki i nie są dane każdemu w równym stopniu. Przykładem uczuć złożonych są np.: współczucie, nostalgia, podejrzliwość czy pokora. Jarymowicz i Imbir podkreślili, że nie jest możliwe utworzenie listy, która wyczerpywałaby wszystkie odcienie emocji. Mimo tej konkluzji, zamieszczam poglądową listę emocji, udostępnioną przez strefaporozumienia.pl:
| Lista uczuć | |
|---|---|
| Gdy nasze potrzeby są zaspokojone: | Gdy nasze potrzeby nie są zaspokojone: |
|
|
| Lista myśli ubranych w uczucia (w tych wyrażeniach zawarta jest nasza interpretacja cudzego działania, a nie nasze uczucia): |
|
|---|---|
|
|
Wiedza dla chętnych:-)
Jakie są mechanizmy powstawania emocji?
LeDoux opisał neurologiczne procesy powstawania emocji. Aby poczuć emocje „nieświadomie”, informacja (bodziec) musi trafić do wzgórza, a następnie do ciała migdałowatago (ta droga nazywa się „drogą dolną”). Aby odczuć emocje „świadomie”, między wzgórzem, a ciałem migdałowatym, bodziec musi przejść jeszcze przez korę (ta droga nazywa się „drogą górną).
Źródła:
Jarymowicz, M., Imbir, K. (2010). Próba taksonomii ludzkich emocji. Przegląd Psychologiczny, 53, (4) 439-461.
Strefa Porozumienia. Listy uczuć i potrzeb do ściągnięcia. Pobrano z: https://strefaporozumienia.pl/2019/03/25/listy-uczuc-i-potrzeb-do-sciagniecia/ (11.06.2023).